Risico's inschatten in je dagelijks leven met MS
6 minuten leestijd
Omgaan met MS symptomen • Artikel
Beslissingen nemen kan voor iedereen lastig zijn, maar nog meer voor mensen met multiple sclerose (MS). En het wordt helemaal ingewikkeld als je een beslissing moet nemen die ook een risico met zich meebrengt.
We gaan het hier hebben over de psychologie van het ervaren van risico’s. We onderzoeken waarom op risico gebaseerde beslissingen moeilijker te nemen zijn voor mensen met MS. We passen dit ook toe op de coronapandemie. Daarnaast geven we je een paar tips en advies om je te helpen de risico's in je dagelijks leven in te schatten.
Als mensen zijn we geneigd om bedreigingen en situaties die voor ons misschien gevaarlijk zijn, koste wat kost te vermijden. De 'vecht of vlucht'-reactie is een instinctieve reactie op bedreigingen in onze omgeving. Binnen milliseconden veroorzaken dat soort bedreigingen een lichamelijk reactie, zoals een verhoogde hartslag. Deze reacties helpen ons om snel te reageren en het lichaam voor te bereiden om te vechten of te ontsnappen aan dreigingen.
Hoewel dit instinct goed is om simpele en acute gevaren te vermijden, helpt het niet bij het omgaan met complexere en langetermijnrisico's. Daarom is het belangrijk om de tijd te nemen om na te denken over mogelijk risicovolle situaties. En niet onmiddellijk op ons gevoel af te gaan.
Naast onze instinctieve 'vecht of vlucht'-reactie zijn er vele andere factoren die van invloed zijn op hoe we ons voelen over risico’s in ons dagelijks leven en hoe we daarop reageren:
Gevoel van controle
Hoe meer we het gevoel hebben een situatie onder controle te hebben, hoe minder riskant we denken dat het is. We denken dat we risico’s gedeeltelijk kunnen verminderen als we een zekere mate van controle hebben. Dit verklaart waarom velen van ons niet bang zijn om auto te rijden, maar wel bang zijn om te vliegen. Ook al raken meer mensen betrokken bij een auto-ongeluk dan bij een vliegtuigongeluk.
Bekendheid
We accepteren risico’s sneller als we er veel van weten. We zien ze vaak als een kleinere bedreiging dan onbekende risico's.
Dit is wat we nu zien met COVID-19. Aan het begin van de pandemie was er nog maar heel weinig bekend over het virus en hoe het ons zou beïnvloeden. Deze onzekerheid en ‘angst voor het onbekende’ resulteerden in wijdverbreide paniek, extreem gedrag zoals het hamsteren van wc-papier en het ons bewust worden van het belang van hygiëne, zoals het wassen van onze handen. Hoe we COVID-19 inschatten als een risico verandert echter en zal blijven veranderen naarmate we er meer over weten.
Tijd tussen het aangaan van risico's en de impact ervan
Een vertraging tussen een ‘risicovolle’ gebeurtenis en de impact daarvan kan van invloed zijn op hoe wij een risico inschatten. Een goed voorbeeld hiervan in het dagelijks leven is het risico dat je loopt op hartaandoeningen bij een vetrijk, onevenwichtig dieet. Omdat je de schadelijke impact van ongezond eten niet onmiddellijk merkt, kun je denken dat de risico’s niet heel groot zijn.
Bewustwording
We schatten een risico hoger in naarmate we ons meer bewust zijn van het risico. De ingeschatte risico’s op het het krijgen van kanker worden bijvoorbeeld hoger wanneer een vriend of kennis net de diagnose heeft gehad. Het komt ineens heel dichtbij.
Oorsprong van het risico
We maken ons minder zorgen over risico’s waarvoor we zelf kiezen, of die het resultaat zijn van onze eigen acties, dan over risico's die ons door andere mensen worden opgelegd. Mensen zijn bijvoorbeeld vaak gefrustreerd als ze zien dat iemand hun telefoon gebruikt bij het oversteken van de weg, terwijl ze dat zelf ook weleens doen.
Veel van de beslissingen waarmee je regelmatig te maken hebt, houden een risico in. Het is belangrijk dat je een rationele inschatting kunt maken van hoe riskant een situatie kan zijn. Pas dan kun je de juiste keuze maken.
Het nemen van beslissingen is complex. Je moet een aantal cognitieve en emotionele stappen zetten om situaties te beoordelen en weloverwogen beslissingen te nemen. Dit kan een grotere uitdaging zijn voor mensen met MS. Bij ongeveer 65% van de mensen met MS is door cognitieve problemen (bijvoorbeeld aandacht en geheugen) het vermogen om beslissingen te nemen aangetast.
Het wordt nog moeilijker voor mensen met MS wanneer de beslissing risico's met zich meebrengt. Want het nemen van beslissingen waar risico’s bij komen kijken, is veel complexer en vraagt om nog meer cognitieve inzet dan een gewoon besluit.
Met de komst van COVID-19 is een goede risico-inschatting belangrijker dan ooit. Als je MS hebt, is je aandoening een extra factor waarmee je rekening moet houden bij het beoordelen van risico's. Daarmee wordt het nemen van risicovolle beslissingen nog eens extra ingewikkeld. Je moet bijvoorbeeld een afweging maken tussen het risico van het oplopen van COVID-19 en de risico’s die het niet persoonlijk bijwonen van een ziekenhuisafspraak met zich mee kan brengen. Als je de kans op het virus groter acht, kan het zijn dat je liever een telefonisch consult doet.
De grote hoeveelheid informatie over COVID-19 op internet helpt zeker niet. Het kan overweldigend en moeilijk zijn om te weten welke informatie je kunt vertrouwen. Dit kan zorgen voor verwarring en bezorgdheid. In een recente enquête zei 46% van de mensen met MS zich zorgen te maken over een groter risico om COVID-19 op te lopen, 49% maakte zich zorgen over het ervaren van een ernstigere vorm van het virus vanwege hun MS, en 42% was bang dat een COVID-19-vaccin zou voor hen niet werken. Dit hoeft echter niet zo te zijn.
Het is belangrijk dat je jouw risico op COVID-19 met MS goed kunt inschatten en op basis van je eigen situatie beslissingen kunt nemen die bij jou passen. Deze tips kunnen je helpen bij jouw risicobeoordeling:
Blijf goed op de hoogte
Blijf op de hoogte van de huidige COVID-19-situatie, zonder jezelf te veel bloot te stellen aan het nieuws. We leren elke dag meer over het virus, dus het is belangrijk dat je betrouwbare bronnen gebruikt, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of de website van de overheid en RIVM voor nauwkeurige en regelmatig bijgewerkte informatie over COVID-19.
Gebruik vertrouwde MS-bronnen
Zorg dat de bronnen die je raadpleegt over COVID-19 en MS betrouwbaar zijn. We hebben een aantal betrouwbare bronnen voor je op een rij gezet.
Praat met je MS-zorgteam
De COVID-19-uitbraak is een voortdurend veranderende situatie. Het effect op het dagelijks leven en de gezondheid kan voor iedereen weer anders zijn. Als je je zorgen maakt of vragen hebt over je MS en COVID-19 of het nemen van een vaccin, bespreek die dan met je arts of MS-verpleegkundige. Door er samen over te praten en samen beslissingen te nemen, maak je je wellicht minder zorgen. Dit geeft je ook meer vertrouwen in de genomen beslissingen.
Nu weet je iets meer over het inschatten van risico’s en welke invloed het heeft op het nemen van beslissingen. Hier volgen een paar suggesties om je te helpen de risico's het best in te schatten bij het nemen van beslissingen in je dagelijks leven met MS:
Informeer jezelf
Angst voor het onbekende resulteert vaak in een onrealistische inschatting van risico’s. Hoe meer je weet over een mogelijk risico, hoe gemakkelijker het is om er een rationele inschatting van te maken.
Weeg het risico af tegen de voordelen
Maak een lijst van de risico's en voordelen die gepaard gaan met het maken van bepaalde keuzes (bijvoorbeeld een lange rit maken om een vriend te bezoeken ondanks slechte weersomstandigheden). Denk na over wat jij het belangrijkst vindt. Als de risico’s niet opwegen tegen de voordelen, kies dan voor iets met een lager risico. Of denk na over de stappen die je kunt nemen om de risico’s te verkleinen.
Praat met een vriend of familielid
Als je niet zeker weet of je tot de juiste conclusie bent gekomen over een op risico gebaseerde beslissing, praat dan eens met een naaste om te zien of zij het met jouw risico-inschatting eens zijn. Ze kunnen je een ander perspectief op de situatie bieden en je geruststellen dat je de juiste beslissingen neemt.
MAT-NL-2100046-v1.0-012021
