MS en hormonen

Deze verschillen tussen mannen en vrouwen met MS, suggereren dat geslachtshormonen een rol spelen bij multiple sclerose. Ze lijken invloed te hebben op symptomen, ziekteactiviteit in de hersenen en het verloop van de ziekte. Bij vrouwen met MS die zwanger worden en bevallen, zijn ook veranderingen te zien. Het niveau van hun hormonen schommelt1,2.

Door te weten wat de invloed is van verschillende hormonen op MS, begrijp je misschien beter waarom je veranderingen ervaart in je symptomen. En kun je om hulp vragen.

In dit artikel hebben we het over de rol van hormonen en de processen die zich in je lichaam voltrekken door die hormonen. Zoals de menopauze. En welke verschillen vrouwen en mannen met MS kunnen ervaren.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn een soort chemische boodschappers die door het lichaam reizen. Ze houden vitale lichaamsfuncties in evenwicht, zoals lichaamstemperatuur, en vertellen ons wanneer we honger of dorst hebben.¹ De drie belangrijkste geslachtshormonen zijn oestrogeen, testosteron en progesteron. Deze beïnvloeden de ontwikkeling en het functioneren van de voortplantingsorganen en zijn ook verantwoordelijk voor de lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen.¹

Vrouwen hebben meestal veel oestrogeen en progesteron en weinig testosteron. Mannen hebben meestal veel testosteron en weinig oestrogeen en progesteron.¹

Als geslachtshormonen niet goed in balans zijn, kan dit leiden tot een aantal symptomen. Bij vrouwen kan dit leiden tot onregelmatige menstruatie, overmatig haargroei en maag- en darmklachten. Bij mannen kan een disbalans zorgen voor erectieproblemen, verlies van spiermassa en haarverlies.³ Hormonen die niet goed in balans zijn, kunnen bij zowel mannen als vrouwen van invloed zijn op het humeur en het zin hebben in seks.³

Welke rol spelen hormonen bij MS?

We begrijpen nog niet helemaal welke rol hormonen spelen bij MS. Er is wel al veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp, om de link tussen hormonen en MS beter te begrijpen en hoe de resultaten gebruikt kunnen worden om meer behandelingen te ontwikkelen voor mensen die MS hebben.

Lees verder om meer te weten te komen over de belangrijkste mannelijke en vrouwelijke hormonen die van invloed kunnen zijn op jouw leven met MS.

Het belangrijkste geslachtshormoon bij mannen is testosteron¹.
Uit onderzoek blijkt dat mannen met MS vaker een lager testosteronniveau hebben dan mannen zonder MS^1,2.
Onder mannen met MS hebben degenen met een laag testosteronniveau vaker te maken met verslechtering van lichamelijke en cognitieve functies dan degenen met een hoog testosteronniveau².
Uit onderzoek blijkt dat een hoog testosteronniveau, zoals bij jonge mannen, een beschermend effect heeft tegen MS. Dit zou kunnen verklaren waarom mannen vaak later MS ontwikkelen dan vrouwen⁴.
Ondanks deze uitkomsten is het belangrijk om je te realiseren dat dit een onderzoeksgebied is dat zich nog aan het ontwikkelen is. Nog niet alle onderzoeken komen tot dezelfde conclusie. Het is ook onduidelijk of een laag testosteronniveau een oorzaak of een symptoom is van MS¹.

Oestrogeen staat erom bekend dat het de activiteit van het immuunsysteem vermindert, en zorgt daarmee voor een beschermend effect tegen MS-aanvallen.⁴
Dit idee wordt versterkt door het feit dat vrouwen met MS minder last hebben van symptomen wanneer ze zwanger zijn en het oestrogeenniveau toeneemt. In de maanden na de bevalling, kunnen aanvallen weer vaker voorkomen, omdat het oestrogeenniveau dan terug is op het niveau van voor de zwangerschap^1,2,4.
Tijdens één onderzoek hadden vrouwen die twee jaar lang oestrogeen slikten naast hun voorgeschreven MS-behandeling minder relapses dan daarvoor².
Uit andere onderzoeken blijken vergelijkbare voordelen, waarbij oestrogeen het aantal MS-laesies vermindert².
Ook al is er weinig onderzoek naar testosteron in vrouwen, uit één onderzoek bleek dat bij vrouwen met MS die een laag testosteronniveau hadden, meer laesies te zien waren op de MRI¹.

Gezien het mogelijke verband tussen hormonen en MS is het niet gek om te horen dat sommige vrouwen een link hebben ervaren tussen MS en hun menstruatiecyclus.⁵ Misschien heb je dat zelf ook gemerkt.

Veel vrouwen hebben opgemerkt dat hun MS-symptomen erger worden in de twee tot drie dagen voorafgaand aan hun ongesteldheid. En dat die symptomen minder worden als ze ongesteld werden.⁵ Maar dit is niet bij iedere vrouw het geval. Gedacht wordt dat dit afhangt van het type MS en of je wel of niet de anticonceptiepil slikt.⁵

Uit een groot onderzoek is ook gebleken dat vrouwen met MS meer last hebben van symptomen die passen bij de menstruatie dan vrouwen zonder MS.⁵ Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de symptomen van MS en menstruatie soms overlappen, wat het moeilijker maakt om onderscheid te maken tussen beide.⁵

Wat is de menopauze?

De menopauze is een proces dat vrouwen doormaken, meestal als ze tussen de 45 en 55 jaar zijn. In de menopauze stoppen de eierstokken met het produceren van (veel) oestrogeen en het afgeven van eitjes om een baby te maken.⁶

De hormonale veranderingen in je lichaam kunnen ervoor zorgen dat je verschillende symptomen ervaart. De meeste symptomen tijdens de menopauze zijn:

Omdat symptomen van de menopauze lijken op die van MS, is het moeilijk te bepalen welke van de twee de oorzaak is. Als je twijfelt, praat er dan met je neuroloog over. Die kan samen met jou bekijken wat de beste manier is om met deze symptomen om te gaan.

Misschien heb je ook gehoord van de perimenopauze. Dit is de periode voorafgaand aan de menopauze, als de aanmaak van oestrogeen minder begint te worden en voordat je menstruatie stopt. Als je in de perimenopauze komt, kan het zijn dat je symptomen van de menopauze begint te krijgen.

De impact van de menopauze is nog niet goed in kaart gebracht, omdat er weinig onderzoek wordt gedaan naar dit onderwerp. Maar er zijn vrouwen die hebben gemeld dat opvliegers en slaapproblemen in de menopauze hebben geleid tot verslechtering van hun MS-symptomen. Uit een onderzoek uit 2015 blijkt ook dat vrouwen met MS na de menopauze te maken kunnen krijgen met een snellere toename van invaliditeit.^6,7

Omgaan met de symptomen van menopauze als je MS hebt

Hormone Replacement Therapy (HRT), ook wel hormoontherapie genoemd, wordt vaak gebruikt door vrouwen die veel last hebben van vervelende symptomen van de menopauze. Ook al is er niet veel onderzoek naar de effectiviteit van hormoontherapie bij mensen met MS, toch is er geen reden om te denken dat MS van invloed is op de werking van hormoontherapie.⁶

Er is enig bewijs dat hormoontherapie kan helpen om MS-symptomen te verminderen die erger zijn geworden tijdens de menopauze.7 In een ander onderzoek werd een verband gevonden tussen hormoontherapie en betere lichamelijke kwaliteit van leven bij vrouwen na de menopauze.^7,8 Maar andere resultaten zijn niet eenduidig en er is meer onderzoek nodig om betere conclusies te kunnen trekken over de mogelijke voordelen van hormoontherapie voor vrouwen met MS.⁶

Als je in de menopauze bent en denkt dat je baat kunt hebben bij hormoontherapie, praat er dan met je neuroloog over. Die kan je helpen om de beste oplossing te vinden.

Het is belangrijk dat je met je neuroloog praat als je denkt dat je last hebt van symptomen die met hormonen te maken hebben. Vooral als deze een negatieve invloed hebben op je MS. Je bent echt niet de enige en je hoeft je niet te schamen om deze problemen te bespreken. Door een open en eerlijk gesprek met je neuroloog, kan die je het beste ondersteunen en meedenken over hoe je het beste kunt omgaan met de symptomen.