Het verschil tussen cognitieve problemen en cognitieve stoornissen
Omgaan met MS symptomen • Artikel
Veel mensen met MS hebben cognitieproblemen. Zoals trager denken, concentratieproblemen en moeite met organiseren en plannen. Het is belangrijk dat mensen met MS deze problemen herkennen en bespreken met hun zorgverleners. Daarom gaf Hanneke Hulst, destijds neurowetenschapper bij het MS Centrum Amsterdam en inmiddels hoogleraar neuropsychologie aan het LUMC, iedere laatste vrijdag van de maand een online les over cognitie.
Lees ons verslag van de eerste ‘MS Cognitie Lunch’ van vrijdag 26 februari 2021, met als onderwerp: het verschil tussen cognitieve problemen en cognitieve stoornissen.
- Geheugen
- Lange termijn
- Korte termijn/werkgeheugen
- Visueel/verbaal geheugen
- Aandacht
- Volgehouden/verdeelde aandacht
- Snelheid van informatie verwerken
- Uitvoerende functies
- Plannen maken
- Problemen oplossen
Wat is cognitie?
Cognitie is eigenlijk het denkvermogen. Hier valt onder:
Op de vraag of er een relatie is tussen grotere vermoeidheid en problemen met concentratie, zei Hanneke dat vermoeidheid veel invloed heeft op cognitieve functies. Als gevolg daarvan weten we niet altijd of cognitieve problemen echt door beschadiging komt in de hersenen of dat er andere dingen spelen die ook de cognitie beïnvloeden. Want als gezonde mensen weinig slapen, kan het geheugen ook minder worden. Vermoeidheid of slaap zijn belangrijke factoren als het gaat om het hebben van goede cognitie.
Uit onderzoek blijkt dat 43-70% van de mensen met MS last krijgt van cognitieve problemen, met name met het visueel geheugen en de verwerkingssnelheid van informatie.
Het verschil tussen cognitieve problemen en een cognitieve stoornis, is dat cognitieve problemen meer een klacht zijn. Bijvoorbeeld wanneer je het idee hebt dat je iets minder kan doen dan voorheen. Vervolgens wordt er een neuropsychologisch onderzoek gedaan om de cognitieve functies te testen. Als er dan een afwijking is vergeleken bij gezonde mensen, dan spreekt men over een cognitieve stoornis.
Cognitieve functies worden gemeten aan de hand van een neuropsychologisch onderzoek. Die bestaat uit cognitieve taakjes waarmee bepaalde zaken gemeten kunnen worden. Zoals aandacht, concentratie, snelheid van denken en het maken van plannen.
Naast de cognitieve testen is een gesprek ook belangrijk. Daarin kun je vertellen hoe je de vermoeidheid ervaart, hoe het zit met de stemming en angst, hoe is het met het slapen en concentratie. Deze zaken kunnen namelijk ook indirect invloed hebben op de cognitieve functie in je dagelijks functioneren.
Sinds 2017 heeft het Amsterdam UMC een SOMSCOG spreekuur (Second Opinion MS en Cognitie). Iedereen met MS met een doorverwijzing is welkom, van elk MS-centrum in Nederland. Tijdens dat spreekuur wordt gekeken naar de cognitieve klacht met behulp van een neuropsychologisch onderzoek, een uitvoerig gesprek en vragenlijsten. Maar er wordt ook gekeken naar wat er in de hersenen te zien is (bijvoorbeeld het aantal laesies en verlies van hersenweefsel). Dit helpt om de klacht te kunnen begrijpen ten opzichte van het neuropsychologisch onderzoek.
Voor alle testen die gedaan worden tijdens een neuropsychologisch onderzoek, zijn ook gezonde mensen getest. Dit geeft dan de gemiddelde normale waarden aan waarmee de resultaten van de testen worden vergeleken. Functies met een waarde vanaf -2 worden pas gezien als afwijkend. Vallen meerdere cognitieve klachten nog binnen de normale waarden en is er maar één functie onder de normale waarden? Dan spreken we vaak nog niet van een cognitieve stoornis. Een cognitieve stoornis is pas vastgesteld als er behoorlijk wat misgaat.
Het kan ook gebeuren dat je best wel wat cognitieve klachten hebt, maar bij een onderzoek toch boven het gemiddelde scoort. Dat zou kunnen betekenen dat je voordat je die klachten had, nóg hoger zou hebben gescoord. Maar omdat je nu boven het gemiddelde scoort, is er geen sprake van een cognitieve stoornis. Of het kan betekenen dat de klachten samenhangen met bijvoorbeeld vermoeidheid of stemmingsklachten. In dat geval wordt eerst geprobeerd die klachten te behandelen. Vaak verdwijnen daarmee ook de klachten.
Op de vraag van het publiek of er onderscheid is tussen cognitieve problemen door ouder worden of MS, zegt Hanneke: “Dat is lastig. Als mensen ouder worden, ontstaan ook cognitieve problemen. Of iets in dit geval MS-gerelateerd is, is moeilijk te zeggen. Wel weten we dat oudere mensen met MS wel net iets andere klachten hebben dan oudere mensen zonder MS. Dan lijkt het dus wel MS-specifiek te zijn.”
Het verschil tussen cognitieve klachten tegenover stoornissen is afhankelijk van de score uit het neuropsychologisch onderzoek. Andere factoren kunnen ook een rol spelen bij klachten, zoals vermoeidheid en somberheid. Het is daarom belangrijk dat je zoveel mogelijk informatie over je klachten deelt met de arts. Factoren zoals vermoeidheid en somberheid kunnen ook behandeld worden en mogelijk kunnen de klachten daardoor verminderen. Factoren die een rol spelen bij cognitieve stoornissen zijn onder andere schade aan de hersenen.
Zowel cognitieve klachten als stoornissen zijn belangrijk om serieus te nemen en aandacht te geven. We willen proberen te zorgen dat je er in het dagelijks leven zo weinig mogelijk last van hebt.
Terugkijken
Bekijk deze MS Cognitie lunch hieronder terug:
Voor vragen over MS en Cognitie kan je hier terecht: msencognitie@amsterdamumc.nl
Deze MS Cognitie lunch sessies worden georganiseerd door het MS Centrum Amsterdam zonder sponsoring van een andere partij.
MAT-NL-2100502-v4.0-052023
