De kracht en macht van muziek

Zoals elk ander geluid bereikt muziek eerst onze trommelvlies en wordt daar omgezet in elektrische zenuwimpulsen in een deel van het binnenoor: de cochlea (ook wel het slakkenhuis genoemd). Deze signalen bereiken via de gehoorzenuw de primaire auditieve cortex in onze hersenen; dit is het deel van je hersenen waar geluidstrillingen worden verwerkt. Het ervaren van muziek ontstaat door een nauwkeurig afgestemde samenwerking tussen verschillende hersengebieden.

Uit onderzoek blijkt dat het afhankelijk is van het soort muziek in welk deel van de hersenen de meeste verwerking plaatsvindt. Aan de hersenactiviteit is dus te zien of je naar een klassieke symfonie luistert of naar een popnummer.² Zelfs het gebied dat normaal gesproken de bewegingen van je spieren aanstuurt, wordt actief als we naar muziek luisteren. Dat is waarschijnlijk de reden waarom bij sommige muziek het onmogelijk is om je voeten stil te houden.

Maar muziek inspireert ons niet alleen om te dansen, het activeert ook de hersencentra voor emotionele verwerking, zoals ons beloningssyteem. Wanneer we luisteren naar muziek die we leuk vinden of goed kennen, komt er dopamine vrij en zijn neuronen in het zogeheten nucleus accumbens bijzonder actief. Dit geeft ons een goed gevoel.³

Omdat muziek zulke verschillende reacties bij ons oproept, is het zinvol om te kijken of bepaalde effecten op een therapeutische manier ingezet kunnen worden. Daarom hebben veel onderzoekers onderzocht hoe muziek ons kan helpen. We hebben een aantal interessante resultaten op een rij gezet:

Muziek heeft een positief effect op het lopen bij mensen met multiple sclerose.⁴

Belgische onderzoekers vroegen zich af of muziek het wandelen kan ondersteunen bij mensen met MS. Aan hun onderzoek deden 27 mensen met MS mee, en 28 gezonde controlepersonen. Alle deelnemers liepen 12 minuten lang onder drie verschillende omstandigheden: ze luisterden muziek die het looptempo aangaf, daarna naar een metronoom, en daarna zonder geluid. Tijdens het onderzoek werd bekeken in hoeverre deelnemers op de maat konden lopen en welk effect muziek of de metronoom hadden op hun waargenomen vermoeidheid tijdens het lopen.

Alle deelnemers liepen in de maat van de muziek en het ritme van de metronoom. Maar voor de mensen met MS konden ze dit beter doen wanneer ze naar muziek luisterden. Ook waren ze gemotiveerder en hadden ze minder last van mentale vermoeidheid. Er werd echter geen effect waargenomen op lichamelijke vermoeidheid.

Onze tip: of je nu aan het joggen, Nordic walking of wandelen bent: muziek kan je helpen gemotiveerd te blijven.

Muziek als geheugensteuntje⁵

Uit een onderzoek van psycholoog Jaak Panksepp eind jaren negentig, bleek dat muziek het geheugen kan verbeteren. In zijn experiment moesten geneeskundestudenten termen uit de neuroanatomie uit hun hoofd leren. De termen werden aan de ene helft van de testdeelnemers voorgelezen en aan de andere helft voorgezongen. Na 1 en na 8 dagen werd getest hoeveel termen de studenten zich nog konden herinneren. Het resultaat was verbazingwekkend: de proefpersonen die de termen voorgezongen kregen, konden zich meer termen herinneren dan degenen die ze alleen voorgelezen hadden gekregen. Hun geheugen presteerde dus beter.

Onze tip: als je een telefoonnummer, boodschappenlijstje of iets anders wilt onthouden, zing het dan voor jezelf. Waarschijnlijk is dit best leuk om te doen en het kan je helpen om de informatie beter te onthouden.

Muziek helpt ons te ontspannen⁶

Naar muziek luisteren kan stress verminderen. Dat hebben psychologen van de Universiteit van Marburg aangetoond. Zij onderzochten 55 studenten een halfjaar lang tijdens verschillende stressvolle periodes. Aan het begin werd een enquête gehouden. Deze periode is doorgaans minder stressvol. Maar de examenperiode is meestal erg stressvol, dus in die periode vond een tweede onderzoek plaats. De studenten vulden vragenlijsten in over hun subjectieve welbevinden en de muziek waarnaar ze luisterden. Een subgroep van 25 proefpersonen verzamelde ook speekselmonsters van zichzelf. Er werd getest op twee waarden die wijzen op stress: cortisol- en alfa-amylasewaarden. 

Uit de gegevens bleek dat studenten zich minder gestrest voelen wanneer ze naar ontspannende muziek luisterden, ongeacht het soort muziek waarnaar ze luisterden.
Het cortisolgehalte in hun speeksel bevestigde dit subjectieve gevoel. Toen studenten luisterden naar muziek die ze zelf kalmerend vonden, hadden ze lagere concentraties alfa-amylase in hun speeksel, ongeacht de reden waarom ze naar de muziek luisterden. Deze correlaties waren vooral duidelijk zichtbaar in de minder stressvolle week aan het begin van het semester. Tijdens deze periode hadden de studenten aanzienlijk meer muziek geluisterd dan tijdens de stressvolle week.

Onze tip: luister naar muziek! Zelfs of juist als je in een periode zit met veel stress. Naar muziek luisteren om te ontspannen is een goede manier om stress te verminderen.

Het is nooit te laat om te beginnen⁷

Niet alleen het luisteren van muziek kan een positief effect hebben op je geheugen, ook het maken van muziek. Zelfs als je pas op latere leeftijd een instrument leert bespelen. Muziekprofessor Jennifer Bugos van de Universiteit van Zuid-Florida onderzocht de effecten van pianoles op volwassen van 60 tot 85 jaar. Na zes maanden van regelmatige lessen, was er bij de deelnemers verbetering te zien in geheugen, woordvinding, informatieverwerking, planningsvaardigheden en andere cognitieve functies. Een controlegroep die geen muziekles kreeg, presteerde in vergelijking significant slechter.

Onze tip: muzieklessen kunnen een effectieve cognitieve training zijn, ongeacht de leeftijd waarop je begint. Waar wacht je nog op?