Veranderingen in je cognitie herkennen

Omgaan met MS symptomen • Artikel

De term ‘cognitie’ staat voor een groep ingewikkelde hersenfuncties. Zoals het verwerken van informatie, je geheugen, aandacht en concentratie, plannen, problemen oplossen, visuele waarneming (zien) en uit je woorden kunnen komen. Sommige mensen realiseren zich misschien niet dat wanneer je MS hebt, je last kunt hebben van cognitieproblemen.

Cognitieve problemen bij MS zijn vaak het resultaat van veranderingen in het brein. Het zijn specifieke cognitieve symptomen, afhankelijk van welk deel van de hersenen is aangetast. Ook dingen die niets met de voortgang van je MS te maken hebben kunnen een rol spelen in cognitieve achteruitgang. Depressie, angst, stress, vermoeidheid en slaapgebrek kunnen allemaal je cognitieve vermogens beïnvloeden.

Lees verder om erachter te komen waarom het goed is om veranderingen in je cognitie te herkennen. En ontdek op welke signalen je moet letten.

Veranderingen in cognitie

Bij de meeste mensen met MS die te maken krijgen met cognitieve problemen, gaat het om kleine veranderingen in cognitie. En zijn er meestal maar een of twee cognitieve functies die achteruitgaan. Maar bij een kleine minderheid zijn de veranderingen groter en wordt het lastiger om er dagelijks mee om te gaan.

Een achteruitgang in cognitieve vermogens kan van invloed zijn op veel verschillende onderdelen van iemands leven. Zoals relaties, sociale activiteiten en werk, om er maar een paar te noemen. Dat heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van leven. Cognitieve problemen krijgen kan ook verdrietig en verontrustend zijn. Als je er last van hebt, vind je je symptomen misschien gênant en heb wellicht het gevoel je eigenwaarde kwijt te raken. Of denk je dat je gek wordt of tast het je zelfvertrouwen aan.

Maar het is belangrijk om je te realiseren dat er geen ‘one size fits all’ is als het gaat om de cognitieve symptomen van MS. Het kan bij iedereen weer anders zijn. Dit kan van invloed zijn hoe iemand op die cognitieve veranderingen reageert.

Omdat cognitieve problemen zo’n enorme invloed kunnen hebben op je leven, is het belangrijk dat veranderingen zo snel mogelijk opgemerkt worden. Zodat je ermee om kunt leren gaan. En het vroeg in kaart brengen van cognitieve functies kan helpen om toekomstige beperkingen en ziekteverloop te voorspellen. Vroege onderkenning van cognitieve problemen helpt ook om een behandeling op maat te kiezen die kan helpen om mogelijke gevolgen te verkleinen.

Wij zijn niet zo heel goed in het beoordelen van onze eigen cognitie. Dus kan het moeilijk zijn om veranderingen op te merken. Het is heel normaal dat kleine veranderingen helemaal niet opgemerkt worden.

Deze veranderingen gebeuren namelijk heel langzaam, waardoor het moeilijk is om achteruitgang in cognitieve functies te herkennen. Ook kan het makkelijk zijn andere zaken de schuld te geven van kleine veranderingen. Zoals druk zijn met je werk of niet goed slapen. Veel mensen die te maken krijgen met kleine veranderingen in hun cognitieve functies gebruiken kleine trucjes om eromheen te werken, vaak zonder het zelf in de gaten te hebben.

Ook al zijn er veel tekenen die kunnen wijzen op achteruitgang in cognitie, toch kunnen die voor iedereen weer anders zijn. Welke symptomen je ervaart hangt grotendeels af van welk deel van je hersenen, en daarmee je cognitie, aangetast is. Bijvoorbeeld: als je kortetermijngeheugen is aangetast, wordt het moeilijker om nieuwe dingen te onthouden.

Dit zijn de signalen waarop je kunt letten, die mogelijk kunnen aangeven dat je cognitieve problemen hebt. (Deze lijst is overigens niet volledig.)

Moeite hebben met het vinden van de juiste woorden als je met iemand aan het praten bent.

Lastig je aandacht erbij kunnen houden als je met een taak of gesprek bezig bent.

Moeite hebben met leren en nieuwe dingen onthouden.

Moeite hebben met het nemen van beslissingen of inschattingen.

Multitasken gaat moeizaam en langzaam.

Het maken van plannen en het oplossen van problemen wordt een uitdaging. Je weet wat je wilt, maar het lukt je niet om te bedenken hoe je het moet doen.

Moeilijk kunnen concentreren en snel afgeleid zijn.

Lezen duurt langer dan normaal.

De weg kwijtraken doordat je moeite hebt met het verwerken van ruimtelijke informatie.

Niet kunnen onthouden wat je op je werk moet doen of welke dagelijkse klusjes thuis.

Moeite met presteren op je werk.

Verminderde studieprestaties, inclusief minder goede cijfers en sociale uitdagingen.

Praat met je neuroloog over veranderingen in je cognitie

Als je nieuwe cognitieve symptomen ervaart, of veranderingen in je cognitieve functies, praat er dan over met je neuroloog of MS-verpleegkundige. Maak je eigen Persoonlijke Gids, die je kunt meenemen naar je volgende afspraak. Deze helpt je om het gesprek over dit onderwerp aan te gaan.

Het herkennen van veranderingen in cognitie is belangrijk. Zo weet je zeker dat er aandacht voor is en dat je de best mogelijke zorg krijgt voor je MS.

National Multiple Sclerosis Society – Cognitive Changes. Available at: https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Cognitive-Changes. Last accessed: March 2021.
MS International Federation – Emotional and cognitive changes. Available at: https://www.msif.org/about-ms/symptoms-of-ms/cognition-and-emotional-changes/. Last accessed: March 2021.
Momentum – A closer look at cognition. Available at: https://momentummagazineonline.com/a-closer-look-at-cognition/. Last accessed: March 2021.
Multiple Sclerosis Society of America – Cognitive Change. Available at: https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/cognitive/. Last accessed: March 2021.
Kalb R, Beier M, Benedict RH, et al. Mult Scler 2018; 24(13): 1665–1680. 
MS Society – Cognitive problems in MS. Available at: https://www.mssociety.org.uk/about-ms/signs-and-symptoms/memory-and-thinking/cognitive-problems-in-ms. Last accessed: March 2021.
My Cognitive Changes Because of Multiple Sclerosis. Available at: https://multiplesclerosis.net/living-with-ms/my-cognitive-changes-because-of-multiple-sclerosis/. Last accessed: March 2021.
MS UK – Cognition. Available at: https://www.ms-uk.org/choices-cognition-content. Last accessed: March 2021.
Multiple Sclerosis Academy – A Clinician’s Guide to Cognition in MS. Available at: https://neurologyacademy.org/articles/a-clinicians-guide-to-cognition-in-ms-sarah-morrow. Last accessed: March 2021.