Cognitielunch deel 5: jouw vragen bij cognitieve klachten

Als laatste gaat Hanneke in op de vragen die ze heeft gehad uit het publiek: 

Wat kan ik zelf doen om cognitieve klachten te verminderen?
Dat is voor iedereen anders. Stel je merkt dat het lastiger is om de krant te lezen, of het lezen van een boek is moeilijker. Stop daar niet mee! Als je ermee stopt, zorg je er eigenlijk voor dat die ‘hersenfunctie’ verloren gaat. Je moet het eigenlijk juist blijven stimuleren. Als het niet meer lukt om een heel boek te lezen, ga dan verhalen lezen; dus maak het iets kleiner. Maar probeer nog wel te oefenen met datgene doen dat moeite kost; waarbij je je hersenen als het ware ‘aan zet’. 

Het kan ook het starten van een nieuwe hobby zijn, jezelf iets nieuws aanleren. Je hoeft niet angstig te worden als het moeilijker is of lastiger gaat. Dat zien we vaker in de praktijk gebeuren, of we zien dat bijvoorbeeld de partner de taken over gaat nemen. Pas op, want op het moment dat je het niet meer hoeft te doen, dan wordt het er ook niet beter van. 

Probeer dus voor jezelf te denken; ik ga het toch nog proberen, ondanks dat het me moeite kost. Je daagt je hersenen dan uit. Het bezig houden van het brein is belangrijk en altijd beter dan niets doen.  

Het is belangrijk om het brein bezig te houden. Het is belangrijk om jezelf te blijven uitdagen. 

Waar kan ik een cognitietraining doen? 
De strategietraining wordt in allerlei ziekenhuizen gegeven. Dit heeft vaak overal een andere naam, “niet rennen maar plannen” is een voorbeeld, maar ook andere modules ontwikkeld voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel kunnen bij MS worden ingezet. Bij cognitieve klachten word je door de neuroloog doorverwezen naar de neuropsycholoog of therapeut. Dan kun je er in principe om vragen, maar vaak zullen zij het ook zelf aanbieden. 

Heeft fysieke training effect op de cognitie? 
Erik Scherder kan daar natuurlijk mooi over vertellen en heeft bijvoorbeeld de trainingsapp Ommetje gemaakt om beweging te stimuleren.
Het is inderdaad bekend dat bewegen, of het nu wandelen-hardlopen of fietsen is; een goed effect heeft op de cognitie. De bloedsomloop blijft goed en dat heeft een gunstig effect op de hersenen. We weten ook dat bijvoorbeeld ouderen die nog fysiek actief zijn een betere geheugenfunctie hebben, dan inactieve ouderen. Soms wordt fysieke beweging natuurlijk beperkt door MS, maar ook hier kun je vaak wel – bijvoorbeeld samen met de fysiotherapeut – bepalen welke bewegingen nog wél lukken. En kun je tips krijgen over de mate en hoeveelheid bewegen die voor jou passend is.

Verbetert schaken het denkvermogen of neemt daardoor de vermoeidheid alleen maar toe? 
Schaken is een strategisch spel, waarbij je je denkvermogen gebruikt. Ook hierbij geldt dat het van persoon tot persoon kan verschillen. Als schaken je heel erg moe maakt, geeft dat uiteindelijk geen winst. Kijk altijd naar ‘hoeveel energie stop ik er in en hoeveel levert het me op’? Het blijft balanceren tussen wat kan en wat het oplevert. 

Symptomen van MS  - zoals spasmen, verkrampingen en vaak plassen – kunnen de slaap onderbreken. Is dit van invloed op de cognitie en met name geheugen?
Ja dit kan zeker nadelige effecten hebben, in de eerste plaats op de slaap zelf en in tweede instantie op de cognitie. We weten dat het effect van minder goed slapen merkbaar is in de geheugenfunctie– ook bij mensen zonder MS. Het lastige is dat deze problemen niet heel makkelijk weggenomen kunnen worden, maar het is goed om dit met de arts te bespreken. Er alles aan doen om goed te kunnen slapen is namelijk wel degelijk van belang.
 

Op het moment dat MS symptomen je slaap beïnvloeden is het goed om dit met je neuroloog te bespreken, om te kijken of er iets aan te doen is en het slapen daarmee iets makkelijker gaat. 

Kan een goede nachtrust zorgen dat de geheugenfunctie langer behouden wordt? 
Een betere nachtrust, of eigenlijk voldoende nachtrust (hoeveel optimaal is, verschilt per individu), zorgt ervoor dat de geheugenfunctie beter is. Het is een vrij direct gevolg. Als mensen een paar nachten niet goed slapen, dan wordt het geheugen ook meteen slechter. Andersom kun je dus ook verwachten dat een goede nachtrust leidt tot minder geheugenproblemen.

Hoe om te gaan met vermoeidheid en het verbeteren daarvan?
De strategietraining is belangrijk; in de training wordt gekeken naar je belastbaarheid. We horen vaak dat wanneer mensen met MS zich goed voelen ze wat overmoedig worden. Helaas betalen ze daar achteraf vaak de prijs voor; dat ze extra moe zijn.

Voorkómen dat je teveel doet en daarmee jezelf overbelasteop het moment dat het goed gaat is de kunst; het is beter om een stapje terug te doen. Dus heel bewust omgaan met je energie in die momenten is heel belangrijk, niet altijd makkelijk. 

Het moeten plannen van activiteiten is natuurlijk niet altijd leuk en soms ook ingewikkeld. Hanneke adviseert om daar zeker hulp bij te vragen van of een psycholoog, of een ergotherapeut. Zij kunnen veel handvatten bieden om hiermee om te gaan en kunnen kijken wat het beste bij jou en je leven met MS past. 

Wanneer je een IQ test doet, is deze dan informatief?
Het mooie van ons IQ, is dat het relatief stabiel is. Wanneer mensen cognitieve stoornissen krijgen of cognitieve klachten, blijft het IQ vaak hetzelfde. Al helemaal bij MS zien we niet dat het IQ wordt aangetast. Het IQ is dus informatief om het denkniveau van iemand te bepalen, maar zegt niets over de aan- of afwezigheid van cognitieve klachten en/of stoornissen.

Ik vind het lastig om het gesprek aan te gaan over cognitie. Vooral op het werk, maar ook met familie en vrienden. Daar zou ik best wat handvatten voor willen hebben.
Hanneke geeft aan dat het haar aan het denken heeft gezet. Die handvatten zijn er momenteel niet. Vorig jaar is dit punt wel ter sprake gekomen in overleg tussen neurologen, neuropsychologen, ergotherapeuten, wetenschappers en mensen met MS. Het staat op de agenda. 

Heb je als je MS hebt, meer kans op ziektes zoals Alzheimer en Parkinson?
Nee, door MS heb je niet meer kans om deze ziekten te krijgen. Het is niet aan elkaar gelinked. 

Gebeurt het vaker dat je cognitie problemen pas herkent door de strategieën die je toepast om het op te vangen, bijvoorbeeld door voor alles continu lijstjes te maken? 
Ja dat kan. Mensen compenseren vaak al uit zichzelf als er een probleem is. Het kan gebeuren dat je ineens doorhebt: ik pas dit trucje vaker toe dan vroeger. Belangrijk om dat bespreekbaar te maken met je neuroloog dat je om goed te functioneren afhankelijker geworden bent  van bijvoorbeeld lijstjes of andere trucjes. Het zou namelijk een startpunt kunnen zijn om eens verder te gaan kijken naar hoe het precies zit met het cognitieve functioneren en of er nog eventuele andere hulp geboden kan worden.